29 Δεκ Ἐπί τῇ Ἑορτή τῶν Χριστουγέννων
Πῶς θεσπίσθηκε ἡ Ἑορτή!
Ἡ γιορτὴ τῶν Χριστουγέννων γιορταζόταν μέχρι τὸν 4οαἰῶνα τὴν 6η Ἰανουαρίου μαζὶ μὲ τὰ Θεοφάνεια. Δηλαδὴ Γέννησι Χριστοῦ καὶ Βάπτισι γιορταζόταν μαζὶ μὲ τὸ ὄνομα Ἐπιφάνεια. Μέχρι νὰ καθορισθῆ ἡ τέλεσι τῶν Χριστουγέννων στὶς 25 Δεκεμβρίου πέρασε διάφορες φάσεις καὶ συνδυασμούς.
Γεγονὸς εἶναι ὅτι καθιερώθηκε καὶ γιορτάστηκε γιὰ πρώτη φορὰ στὴν Ρώμη στὰ μέσα τοῦ 4ου αἰῶνος ἐπὶ πάπα Λιβερίου 352-366. Σχεδὸν συγχρόνως εἰσήχθη στὴν Καισάρεια ἀπὸ τὸν Μ.Βασίλειο τὸ 379. Ὑπάρχειὁμιλία του «εἰς τὴν ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Γέννησιν» ΡG31,1457-1476. Στὸν μεγάλο Ναὸ τῆς Ἀντιοχείας γιορτάσθηκε τὸ 386, ὅταν τὴν 20η Δεκεμβρίου ὁ πρεσβύτερος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐκφώνησε ὁμιλία στὴν μνήμη τοῦ μακάριου Φιλογόνιου ΡG 48,752 ποὺ εἶχε διατελέσει ἐπίσκοπός της. Στὴν ὁμιλία του αὐτὴ λέγει γιὰ τὴν γιορτὴ τῶν Χριστουγέννων, «καὶ γὰρ ἑορτὴ μέλλει προσελαύνειν, ἡ πασῶν τῶν ἑορτῶν σεμνοτάτη καὶ φρικωδεστάτη, ἣν οὐκ ἂν τις ἁμάρτοι Μητρόπολιν πασῶν τῶν ἑορτῶν προσειπών. Τίς δε ἐστιν αὕτη; Ἡ κατὰ σάρκα τοῦ Χριστοῦ Γέννησις».
Στὴν Κωνσταντινούπολι εἰσήχθη ἐπὶ Γρηγορίου Θεολόγου 379-385. Στὰ δὲ Ἱεροσόλυμα τὸ 431. Ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ διαδόθηκε σὲ ὅλην τὴν Ἀνατολὴ πλὴν τῆς Ἀρμενίας, ἡ ὁποία διετήρησε ἑνωμένες τὶς δύο ἑορτὲς Χριστουγέννων καὶ Φώτων. Τὰ Φῶτα ἔλαβαν τὸ ὄνομά τους ἀπὸ τὴν ὁμιλία τοῦ Γρηγορίου Θεολόγου «εἰς τὰ Φῶτα». (Τὰ στοιχεῖα ἀπὸ ἄρθρο Γ.Μπεκατώρου ΘΗΕ τ.12,350-354).
Β’. Χριστούγεννα
«Πρόκειται νὰ ἔλθη γιορτή, ποὺ εἶναι ἀπὸ ὅλες τὶς γιορτὲς ἡ σεμνοτάτη καὶ φρικωδεστάτη. Δὲν θὰ ἔκαμνε λάθος, ἂν κάποιος τὴν ὀνόμαζε Μητρόπολι ὅλων τῶν ἑορτῶν».
Μὲ αὐτὸν τὸν ἀποφθεγματικὸ ὁρισμὸ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ὑπέγραψε τὸ μεγαλεῖο τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων καὶ τὴν καθόρισε νὰ γιορτάζεται πλέον στὴν Ἀντιόχεια. Συνεχίζει τὴν σκέψι του, γιὰ νὰ ἀποδείξη γιὰ ποιοὺς λόγους τὰ Χριστούγεννα εἶναι Μητρόπολι ὅλων τῶν χριστιανικῶν ἑορτῶν καὶ λέγει.
«Ἀπὸ αὐτὴν ἔλαβαν τὸ ξεκίνημά τους τὰΘεοφάνια, τὸ ἱερὸ Πάσχα, ἡ Ἀνάληψι καὶ ἡΠεντηκοστή. Διότι ἂν δὲν γεννιοῦνταν κατὰ σάρκα ὁ Χριστός, δὲν θὰ βαπτίζονταν, ποὺ εἶναι τὰ Θεοφάνια. Δὲν θὰ σταυρώνονταν, ποὺ εἶναι τὸ Πάσχα. Δὲν θὰ ἔπεμπε τὸ ἅγιο Πνεῦμα, ποὺ εἶναι ἡ Πεντηκοστή.
Ὥστε ἀπὸ αὐτήν, σὰν ἀπὸ πηγή, ξεκίνησαν κάποιοι ποταμοί, καὶ γεννήθηκαν σὲ μᾶς αὐτὲς οἱ γιορτές. Ὄχι δὲ μόνο γιαὐτὸν τὸν λόγο ἡ ἡμέρα αὐτὴ πρέπει νὰ κατέχη τὴν προεδρικὴ θέσι, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ ὅτι τὸ γεγονὸς ποὺ συνέβη σαὐτὴν εἶναι πολὺ φρικωδέστερο ἀπὸ ὅλα. Διότι ἀφοῦ ἔγινε ἄνθρωπος ὁ Χριστός, ἦταν ἀκόλουθο τὸ νὰ πεθάνη. Ἔστω κι ἂν δὲν ἔκανε ἁμαρτία, ὅμως ἔλαβε θνητὸ σῶμα. Βεβαίως καὶ αὐτὸ ἦταν θαυμαστό. Ὅμως τὸ νὰ εἶναι Θεὸς καὶ νὰθελήση νὰ γίνη ἄνθρωπος καὶ νὰ καταδεχθῆ νὰ κατεβῆ τόσο πολύ, ὅσο δὲν μπορεῖ οὔτε καὶ ἡ φαντασία νὰ τὸ δεχθῆ, αὐτὸ εἶναι τὸ φρικωδέστατο καὶ γεμᾶτο ἔκπληξι. Αὐτὸ θαυμάζοντας ὁ Παῦλος ἔλεγε, «Καὶ πραγματικὰ εἶναι πολὺ μεγάλο τὸ μυστήριο τῆς εὐσέβειας». Ποιὸ εἶναι τὸ μέγα; «Ὁ Θεὸς φανερώθηκε μὲ σῶμα!» Καὶ σὲ ἄλλο σημεῖο λέγει. «Δὲν προσέλαβε ἀγγέλους ὁ Θεός, ἀλλὰ ἀπόγονο τοῦ Ἀβραάμ. Γιαὐτὸ καὶ ὤφειλε νὰ μοιάζη σὲ ὅλα μὲ τοὺς ἀδελφούς». Γιαὐτὸ κατ’ ἐξοχὴν ἀσπάζομαι καὶ τιμῶ αὐτὴν τὴν ἡμέρα, καὶ παρουσιάζω δημόσια τὴν ἀγάπη μου, γιὰ νὰ σᾶς καταστήσω ὅλους συμμέτοχους τῆς ἀγάπης μου.
Γιαὐτὸ σᾶς παρακαλῶ ὅλους καὶ σᾶς ἱκετεύω νὰ προσέλθετε ὅλοι μὲ πολλὴν προθυμία. Ὁ καθένας νὰ κενώση τὸ σπίτι του, γιὰ νὰ ἰδοῦμε τὸν Δεσπότη σπαργανωμένο νὰ πλαγιάζη στὴν φάτνη. Νὰ ἰδοῦμε ἐκεῖνο τὸ φρικτὸ καὶ παράδοξο θέαμα. Διότι ποιὰ ἀπολογία καὶ συγγνώμη θὰ ἔχουμε; Ὅταν αὐτὸς μὲν κατεβαίνη ἀπὸ τοὺς οὐρανούς γιὰ μᾶς, ἐνῶ ἐμεῖς δὲν ἐρχώμαστε πρὸς αὐτὸν οὔτε ἀπὸ τὸ σπίτι μας; Ὅταν μάγοι, ἄνθρωποι βάρβαροι καὶ ἀλλόφυλοι, ἀπὸ τὴν Περσία τρέχουν, ὥστε νὰ τὸν ἰδοῦν νὰ πλαγιάζη στὴ φάτνη; Ἐσὺ δὲ ὁΧριστιανὸς δὲν ἀντέχεις νὰ περπατήσης οὔτε μικρὴ διαδρομή, ὥστε νὰ ἀπολαύσης αὐτὸ τὸ μακάριο θέαμα; Διότι ἂν προσέλθουμε μὲ πίστι, θὰ τὸν ἰδοῦμε σίγουρα νὰ πλαγιάζη στὴ φάτνη. Διότι αὐτὴ ἡ ἁγία Τράπεζα ἀντικαθιστᾶ τὴν Φάτνη»!
Ἰω Χρυσοστόμου, Στὸν μακάριο Φιλογόνιο PG48,752-753
Γ’. Χριστούγεννα
Μὲ ποιὸν τρόπο ἡ ἁγία Τράπεζα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἁγία Φάτνη τῶν Χριστουγέννων; Ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.
«Διότι καὶ σαὐτὴν ἐδῶ τὴν ἁγία Τράπεζα βρίσκεται σπαργανωμένο τὸ ἴδιο τὸ Δεσποτικὸ Σῶμα, ὅπως καὶ τότε. Ὅμως εἶναι σπαργανωμένο ἀπὸ παντοῦ ἀπὸ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Αὐτὰ ποὺ λέω τὰ γνωρίζουν οἱ μυημένοι. Οἱ μὲν Μάγοι μόνο τὸν προσκύνησαν. Ἐσὺ ὅμως ἂν προσέλθης μὲ καθαρὴ συνείδησι καὶ σοῦ ἐπιτρέψουμε θὰ τὸν λάβης καὶ θὰ φύγης στὸ σπίτι σου. Πλησίασε λοιπὸν καὶ σὺ φέροντας δῶρα ὄχι τέτοια σὰν τῶν Μάγων, ἀλλὰ πολὺ σεμνότερα. Ἐκεῖνοι πρόσφεραν χρυσό. Πρόσφερε ἐσὺ σωφροσύνη καὶ ἀρετή. Πρόσφεραν ἐκεῖνοι λίβανο. Πρόσφερε ἐσὺ προσευχὲς καθαρές, ποὺ εἶναι πνευματικὰ θυμιάματα. Πρόσφεραν ἐκεῖνοι σμύρνα. Πρόσφερε ἐσὺ ταπεινοφροσύνη, ταπεινὴ καρδία καὶ ἐλεημοσύνη. Ἂν προσέλθης μὲ αὐτὰ τὰ δῶρα, θὰ ἀπολαύσης πολὺ ἐλεύθερα αὐτὴν τὴν ἱερὰ Τράπεζα.
Ἐγὼ λοιπὸν γιαὐτὸ λέγω τὰ λόγια τοῦτα, ἐπειδὴ γνωρίζω ὅτι σίγουρα πολλοὶ θὰ προσέλθουν ἐκείνη τὴν ἡμέρα καὶ θὰ πέσουν σαὐτὴν τὴν πνευματικὴ θυσία. Ὥστε νὰ τὰ κάνουμε αὐτά, γιὰ νὰ μὴν συμβῆ κακό, οὔτε γιὰ καταδίκη τῆς ψυχῆς μας, ἀλλὰ γιὰ σωτηρία. Γιαὐτὸ διαμαρτύρομαι ἐκ τῶν προτέρων καὶ σᾶς παρακαλῶ. Νὰ καθαρίσετε τὸν ἑαυτό σας μὲ κάθε τρόπο καὶ ἔτσι νὰ πλησιάσετε στὰ ἱερὰ μυστήρια.
Μὴ μοῦ πῆ κάποιος, ὅτι εἶμαι γεμᾶτος ντροπή. Ἔχω τὴν συνείδησί μου γεμάτη μὲ ἁμαρτίες. Κουβαλῶ φορτίο βαρύτατο.
Σᾶς λέγω, ὅτι εἶναι ἀρκετὴ ἡ προθεσμία τῶν πέντε ἡμερῶν, ἐὰν ἔχης νῆψι, προσευχὴ καὶ ἀγρυπνία. Μπορεῖς ἔτσι νὰ μειώσης πολὺ τὸ πολὺ βάρος τῶν ἁμαρτημάτων σου. Μὴ βλέπεις ὅτι εἶναι λίγος ὁ χρόνος, ἀλλὰ νὰ ἐξετάζης, ὅτι ὁ Δεσπότης εἶναι φιλάνθρωπος. Διότι καὶ οἱ Νινευΐτες ἀπώθησαν τόσο μεγάλη ὀργὴ σὲ τρεῖς μέρες. Δὲν τοὺς ἐμπόδισε σὲ τίποτα ἡ στενότης τοῦ χρόνου. Ἀλλὰ κατάφερε νὰ πετύχη τὸ πᾶν ἡ προθυμία τους, ποὺ γαντζώθηκε στὴν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ.
Καὶ ἡ πόρνη, ποὺ πλησίασε τὸν Χριστό, σὲ ἐλάχιστο χρόνο ξέπλυνε ὅλες τὶς ντροπές της. Κι ἐνῶ τὴν κατηγοροῦσαν οἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι δηλαδὴ προσῆλθε καὶ τῆς χάρισε τόσην παρρησία. Ὁ Χριστὸς αὐτοὺς μὲν τοὺς βούλωσε τὸ στόμα, ἐκείνην δὲ τὴν ξεπροβόδισε, ἀφοῦἀποδέχθηκε τὴν προθυμία της καὶ τὴν ἀπάλλαξε ἀπὸ ὅλες τὶς ἁμαρτίες.
Γιατὶ ἔγιναν αὐτά; Ἐπειδὴ προσῆλθε μὲ θερμὴ σκέψι, μὲ πυρωμένη ψυχή, μὲ ὁλόθερμη πίστι καὶ ἀγκάλιασε ἐκεῖνα τὰ ἅγια καὶ ἱερὰ πόδια, ἔλυσε τὰ μαλλιά της, ἔτρεξαν πηγὲς δακρύων ἀπὸ τὰ μάτια της καὶ ἄδειασε τὸμῦρο!
Δηλαδὴ μὲ αὐτὰ ποὺ γοήτευε τοὺς ἀνθρώπους, μὲ αὐτὰ ἔφτιαξε τὰ φάρμακα τῆς μετανοίας. Μὲ τὰ μάτια της ποὺ ἄναβε φωτιὰ στοὺς ἀκόλαστους, ἀπὸ αὐτὰ δάκρυσε. Μὲ τὶς πλεξοῦδες τῶν μαλλιῶν της ποὺ γκρέμισε πολλοὺς στὴν ἁμαρτία, μὲ αὐτὲς σκούπισε τὰπόδια τοῦ Χριστοῦ. Μὲ τὸ μῦρο, ποὺ δελέασε πολλούς, μὲ αὐτὸ ἄλειψε τὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ.
Καὶ σύ, λοιπόν, μὲ αὐτὰ ποὺ ἐξώργισες τὸν Θεό, μὲ τὰ ἴδια νὰ τὸν ἐξιλεώσης. Τὸν παρώξυνες μὲ τὴν γλῶσσα κι ἔβρισες πολλοὺς μὲ λοιδορίες; Νὰ τὸν ἐξιλεώσης πάλι μὲ τὴν γλῶσσα ἀναπέμποντας καθαρὲς εὐχές, εὐλογώντας ὅσους σὲ βρίζουν, ἐπαινώντας ὅσους σὲ κακολογοῦν καὶ εὐγνωμονώντας ὅσους σὲ ἀδικοῦν. Αὐτὰ δὲν χρειάζονται μέρες, οὔτε πολλὰ χρόνια, ἀλλὰ μόνο τὴν προαίρεσί μας καὶ διορθώνονται σὲ μία μέρα. Ἀπομακρύνσου ἀπὸ τὴν πονηρία, πᾶρε τὴν ἀρετή, σταμάτα τὴν κακία καὶ ὑποσχέσου ὅτι δὲν θὰ ξανακάνης τὰ ἴδια. Αὐτὸ εἶναι ἀρκετὸ γιὰ ἀπολογία σου…
Ἂς γκρεμίσουμε τὸ τεῖχος καὶ ἂς ἀρχίσουμε τὴ ἑορτή, ἀφοῦ ἀρνηθοῦμε τὰ πάντα σὲ αὐτὲς τὶς πέντε μέρες. Ἂς κλείσουν τὰ δικαστήρια. Ἂς κλείσουν τὰ βουλευτήρια. Ἂς βογγήξουν οἱ βιωτικὲς μέριμνες καὶ τὰ συμβόλαια καὶ οἱ συναλλαγές…
Οἱ Μάγοι ἦλθαν ἀπὸ τὴν Περσία. Ἐσὺ ἀπομακρύνσου ἀπὸ τὶς βιωτικὲς μέριμνες καὶ πρὸς τὸν Ἰησοῦν ὅδευσον!»
Πρὸς μακάριον Φιλογόνιον PG 48,753-754
αρ.νι.μα.